Chỉ cần gõ từ khóa “Tranh chấp tên miền tại Việt Nam”, là chỉ sau vài giây ngắn ngủi, cỗ máy tìm kiếm Google Search sẽ cho bạn gần 1,5 triệu kết quả có liên quan đến vấn đề này.
Có vẻ như những con số này đã phản ánh sức nóng của một chủ đề không mới nhưng chưa bao giờ là hết tính thời sự trong sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử ngày nay.
Tên miền Internet, theo Thông tư số TT09/2008/TT-BTTTT của Bộ Thông tin và Truyền thông đây là tên được sử dụng để định danh địa chỉ Internet của máy chủ gồm các dãy ký tự và chúng cách nhau bằng dấu chấm “.”. Còn thương hiệu, theo định nghĩa của Tổ chức Sở hữu Trí tuệ thế giới (WIPO) đây là một dấu hiệu đặc biệt để nhận biết một mặt hàng hay một dịch vụ nào đó được sản xuất hay được cung cấp bởi một tổ chức hay một cá nhân.
Như vậy, tên miền và thương hiệu là hai khái niệm độc lập với nhau. Tên miền không nằm trong phạm vi điều chỉnh của Luật Sở hữu Trí tuệ ở Việt Nam. Nhưng, trên thực tế, thương hiệu thì bảo vệ công việc kinh doanh trong xã hội thực còn tên miền thì bảo vệ thương hiệu trong xã hội ảo trên mạng Internet. Như vậy, việc đăng ký tên miền có thương hiệu thực chất cũng là việc bảo vệ công việc kinh doanh của mỗi chủ thể.
Quyền lợi và trách nhiệm
Khi nói đến vấn đề tranh chấp thương hiệu và tên miền, theo quy định của pháp luật Việt Nam nói riêng và thông lệ quốc tế nói chung thì đây dường như là hai đối tượng không có sự liên quan đến nhau lắm. Bởi theo quy định, nếu nhãn hiệu được hiểu là những dấu hiệu có chức năng chính là phân biệt hàng hóa, dịch vụ của các cá nhân và tổ chức khác nhau, thì tên miền sẽ được sử dụng với chức năng định danh địa chỉ Internet.
Theo những định nghĩa nêu trên thì quả là giữa tên miền và nhãn hiệu có sự khác biệt hoàn toàn về cả chức năng và môi trường sử dụng. Sự nhận định này về mặt pháp luật không có ai chối cãi, tuy nhiên trên thực tế giữa chúng lại có mối quan hệ mật thiết với nhau. Có thể hiểu một cách nôm na như sau: Thương hiệu, nhãn hiệu luôn gắn với một hay nhiều loại hàng hóa hay dịch vụ nhất định. Các doanh nghiệp muốn việc kinh doanh thuận lợi, ngoài yêu cầu về tính năng, kiểu dáng thiết kế và chất lượng sản phẩm thì hoạt động quảng bá thương hiệu cũng là một vấn đề không thể bỏ qua. Trong thời đại công nghệ số như ngày nay, quảng bá hàng hóa và dịch vụ qua Internet là một giải pháp nhanh chóng và hữu hiệu, mà muốn thực hiện tốt điều này thì không thể nào thiếu tên miền, vì nó giống như việc bạn muốn mua hàng thì cần có địa chỉ điểm đến vậy. Và theo thói quen, bạn cần thứ gì thì sẽ phải tìm kiếm thông tin về thứ đó trên mạng.
Ví dụ, bạn muốn mua một chiếc áo sơ mi nhãn hiệu Zara, bạn sẽ tìm kiếm với từ khóa “Zara”. Cũng chính vì thói quen này của nhiều người tiêu dùng mà các doanh nghiệp thường chọn tên miền quảng bá sản phẩm cũng chính là tên thương hiệu, nhãn hiệu của sản phẩm đó. Sự nhất quán giữa tên miền và nhãn hiệu đó đã tạo nên tính nhất quán của bộ nhận diện thương hiệu. Và xuất phát từ điểm nhất quán này đã có không ít cá nhân, tổ chức sử dụng tên miền chính là tên nhãn hiệu và đăng ký nhãn hiệu bằng tên miền.
Như vậy, từ thực tế này, những quy định về tên miền và nhãn hiệu cũng cần có những điểm nhất quán nhất định. Theo quy định về việc đăng ký tên miền, nguyên tắc để các cơ quan quản lý xem xét và cho phép bạn đăng ký tên miền là “Đăng ký trước thì được sử dụng trước”, nên đôi khi tên miền được chủ sở hữu đăng ký trước lại gây ra sự nhầm lẫn với tên thương mại hay nhãn hiệu của một chủ sở hữu khác đăng ký sau.
Điều 130 Sở hữu trí tuệ đã chạm đến vấn đề khá nhạy cảm giữa tên miền và nhãn hiệu khi quy định việc “sử dụng tên miền trùng hoặc tương tự gây nhầm lẫn với nhãn hiệu, tên thương mại được bảo hộ của người khác hoặc chỉ dẫn địa lý mà mình không có quyền sử dụng nhằm mục đích chiếm giữ tên miền, lợi dụng hoặc làm thiệt hại đến uy tín, danh tiếng của nhãn hiệu, tên thương mại, chỉ dẫn địa lý tương ứng” đây là một trong những hành vi cạnh tranh không lành mạnh, nhưng cũng chỉ mới “chạm” tới vấn đề mà chưa thực sự giải quyết được vấn đề. Các định nghĩa có liên quan cũng như chế tài cụ thể vẫn chưa được làm rõ trong những trường hợp như thế này.
Cũng từ chính những điểm hạn chế này của hệ thống quy phạm mà trong những năm gần đây tại Việt Nam đã diễn ra không ít những vụ tranh chấp thương hiệu và tên miền đình đám, nạn nhân không chỉ có các doanh nghiệp trong nước như Trung Nguyên, Vietcombank mà còn có cả các tên tuổi lớn của nước ngoài như Heineken, Samsung, Nokia, Tiger Beer, Ford, Visa…